Op TikTok verzamelen filmpjes waarin voedsel onder een microscoop wordt gelegd miljoenen volgers en likes. De video’s dragen bij tot paranoia over ‘gif’ in onze voeding.
Het TikTokprofiel Micro Zoom Guy bestaat nog maar enkele maanden maar verzamelde toch al bijna 2 miljoen volgers. De populaire filmpjes volgen steeds hetzelfde procedé: een man met rood-zwarte handschoenen toont een alledaags object of voedingsmiddel aan de camera – een knuffeldier, een pak instantnoedels, een schijfje salami – en maakt er preparaten van om te bekijken onder de microscoop. Zo goed als altijd zijn vervolgens op die microscoopbeelden sporen van vuil en vieze beestjes te zien: stofjes, rare kristallen, kleine insecten als vlooien of mijten en – op microscopisch niveau – wriemelende wormpjes of parasieten. De filmpjes wekken bij veel mensen fascinatie en walging op en gaan daardoor vaak viraal.
Alleen: heel wat van die video’s zijn fake.
Hotdog
Micro Zoom Guy is niet de eerste of enige tiktokker met spectaculaire microscoopfilmpjes – een genre dat het goed doet op sociale media. Andere profielen met namen als Microscope666 en Mir Glazami Microscopa hebben eveneens miljoenen volgers.
De filmpjes duiken op in gespecialiseerde Facebookgroepen met namen als ‘NEEN Tegen Krekels, Insecten, giftige stoffen, E-Nummers In Onze Voeding’.
Dat heel wat filmpjes in scène gezet zijn, gaf Roman Kamburov – de Oekraïner achter het kanaal Mir Glazami Microscopa – toe nadat een van zijn ‘microscoopanalyses’ van een hotdog viraal was gegaan in 2022. Hij wreef het plakje dat onder de microscoop werd gelegd eerst over allerlei vuile oppervlakken, en de extreme close-ups met krinkelende beestjes waren gewoon wormpjes in een petrischaaltje. Aan de factcheckers van AFP vertelde Kamburov dat hij de nepvideo’s online plaatste ‘uit protest tegen hoe gemakkelijk het is om iemand te misleiden’ en ‘om te laten zien dat wetenschappelijke en nuttige informatie niet zo interessant is als nepvideo’s’.
Kikkers van Bill Gates
De microscoopfilmpjes waaruit zou moeten blijken dat er allerlei niet-identificeerbare kriebels en rare beestjes in voedingsmiddelen verstopt zitten, scoren niet alleen bij gefascineerde tiktokkers. Ze duiken ook op in gespecialiseerde Facebookgroepen met namen als ‘NEEN Tegen Krekels, Insecten, giftige stoffen, E-Nummers In Onze Voeding’. In dergelijke groepen verzamelen zich duizenden mensen die vermoeden dat in voedingsproducten schadelijke of giftige zaken verstopt zitten – meestal met een of andere achterliggende complottheorie over ‘de elite’ die de wereldbevolking wil uitmoorden.
De groepsleden geven er elkaar tips om de ‘gevaarlijke’ producten te herkennen. Zo zijn er speciale apps ontwikkeld waarmee je ingrediëntenlijsten kunt scannen om te checken of er ‘insecten’ in zitten. Meestal vinden die weinig meer dan de kleurstof E120, die we kennen als karmijnrood en al eeuwenlang gewonnen wordt uit cochenilleluizen. Allerlei onschuldige logo’s en ecologische keurmerken op verpakkingen worden er afgedaan als bewijs van ‘ongedierte’ of ‘gif’ in het product.
Het hoeft dus niet te verbazen dat de fake microscoopvideo’s ook in deze paranoïde groepen gretig aftrek vinden: ze zien erin het ultieme bewijs dat hun ‘waakzaamheid’ terecht zou zijn.
